Mekanisazyon

Toprak İlaçlama Makinaları

Bitki korumanın amacı, bitkilere zarar veren böcek, mantar ve yabancı otları öldürerek, virüslerin neden olduğu hastalıkları yok ederek bol ve kaliteli bir ürün alınmasını sağlamaktır. Bitki koruma makinelerinin görevi de; mantarlar, böcekler, diğer hayvani zararlılar ve yabancı otların mücadelesinde kullanılan kimyasal mücadele ilaçlarını tekdüze olarak bitkilere veya toprağa dağıtmaktır.

BİTKİ KORUMA ALET VE MAKİNE ÇEŞİTLERİ

Tarla ve bahçe ilaçlamalarında kullanılan bitki koruma aletlerini şu şekilde sınıflandırmak mümkündür:

        a)Tarla Pülverizatörleri       

Çekilir tip,

* Bindirmeli tip (Bir
alet taşıyıcıya, traktör önüne
veya arkasına bindirilmiş)

        b)Kendi yürür atomizatör veya pülverizatörler

        c)Sırtta taşınır el komutalı pülverizatörler

        d)Sırtta taşınır motorlu pülverizatör, atomizatör ve tozlayıcılar

        e)Tohum ilaçlayıcılar

Konunun geniş olması nedeniyle bu bölümde yalnızca tarla pülverizatörlerine yer verilmiştir.

Tarla Pülverizatörleri

        Pülverizatörlerin görevi, sıvı ilacı devamlı aynı konsantrasyonda ve eşit basınç altında ileterek bitki koruma işlemini mümkün kılmaktır.

        Pülverizatörlerin Çalışma Prensibi:

        Püskürtme sıvısı depo içindeki bir karıştırıcı tarafından karıştırılır ve kuyruk milinden hareket alan bir pompa tarafından ilaçlama borularına oradan da memelere basınçla gönderilerek tarlaya püskürtülür.

•   Parçaları

Depo

        Bu gün en kullanışlı depo malzemesi plastik ve benzeri malzemelerdir. Bunlar hafif, direnci fazla uzun ömürlü ve temizlenmeleri kolaydır.

Karıştırıcı         Çeşitli ilaçları su ile karıştırmak ve ilaçlamanın devamı süresince karışımı istenen sabit konsantrasyonda tutabilmek için gereklidir.

Resim 74 : Hidrolik karıştırıcılar

Filtreler

        Pülverizatörlerde meme tıkanmalarının önüne geçebilmek için aletin değişik yerlerine farklı gözenek çaplarında filtreler yerleştirilmiştir.

Pompa

        Pompanın görevi, gereği kadar püskürtme sıvısını yeteri miktarda bir basınçla ve sabit bir akış hızıyla memelerden atmaktır. Pompalar değişik ilaç konsantrasyonlarına, su kalitesine ve aşınmaya karşı dayanıklı olmalı aynı zamanda gerektiği kadar suyu da emebilmelidir.

Hava Deposu (Hava Tüpü)

        Tarla pülverizatörlerinde pülverizasyon sistemindeki akışın ve basıncın sürekliliğini sağlayabilmek için pülverizatör pompaları üzerine bir hava deposu yerleştirilmiştir.

        Pülverizatörlerle ilaçlamaya başlamadan önce hava deposuna mutlaka gerekli olan hava, hava doldurma supabından doldurulmalıdır.

*     Hava doldurulduktan sonra bir hava kontrol saati ile kontrol edilmelidir.

*     Dikkat ! Şayet memeler veya pülverizatör tabancasından püskürtülen ilaçlı sıvı kesik kesik geliyorsa hava deposundaki hava miktarı bir hava kontrol saati ile kontrol edilmeli. Depodaki hava miktarı çizelgede belirtilen değerlerin altına inmişse, hava basılmalıdır.

 Basınç Ayarlama Düzeni

        Memeler sabit bir basınç ve tekdüze bir dağılımı garantilemelidir.

        Manometreden ilgili çalışma basıncı okunur. Son zamanlarda yeniliklerden bir tanesi de basınç ayarlama tesisatının yekpare armatür şeklinde yapılmasıdır. Bunun dışında kumanda armatürü (sıvı akışını açan ve kapatan), dağıtım armatürü (geniş dağıtım borularından püskürtmeye), eşit basınç dağıtım armatürü de (dağıtma genişliğindeki sabit memelere çalışma basıncını gönderen) sunulan yenilikler arasındadır.

Manometreler

Resim 

75 :Çeşitli manometreler

        

        Pülverizasyon esnasında sistemdeki basıncı kontrol edebilmek için, çalışma basınçlarını gösteren, (yukarıda şekilleri görülen) çeşitli manometreler kullanılır.

        Tarla, bağ, bahçe ilaçlamalarında farklı manometreler kullanılır. Örneğin; tarla ilaçlamalarında düşük basınçlı (5 Bar), bahçe ilaçlamalarında (20 - 40 Bar)’lık manometreler kullanılmaktadır.

Püskürtme Çubuğu (Bum)

        Püskürtme çubuğunun yere olan mesafesi ilaçlanan bitki boyuna göre ayarlanabilir özellikte yapılmıştır. Aynı zamanda gerek taşıma kolaylığı ve gerekse küçük parsel ilaçlamalarında tarla kenarlarının da ilaçlanabilmesi için 3-4 m’de bir katlanabilir yapılırlar. Geniş püskürtme çubuklu makinelerle doğru (bir önceki izden sapmadan) bir ilaçlama yapabilmek için çubuk uçlarına köpük veya kireçle iz bırakan işaretleme düzenekleri yerleştirilmiştir.

Resim 76 :Püskürtme çubuğu

        Yeknesak bir püskürtme yalnız püskürtme çubuğunun yere paralel konumda durmasıyla mümkün olur. Yüksek hız ve engebeli arazilerde bu paralelliği bozdurmayacak farklı tiplerde dengeleme tertibatları yapılmıştır.  

Resim 77 :Farklı tiplerde dengeleme tertibatları

Memeler

        Yüksek basınç altında çalıştıkları için aşınmaya karşı dayanıklı malzemeden (krom - nikel çeliği) yapılan memeler en iyi ve tercih edilmesi gerekenlerdir.

Bugün pülverizatörlerde aşağıda belirtilen meme tipleri kullanılmaktadır :

•   Kullanma, Ayar ve Bakımlar

Pülverizatörün İşe Hazırlanması

        *     Ön seçme kolu ‘’pozisyon kontrole’’ alınır,

        *     Alt bağlantı kolu gerdirme tertibatının çalışıp çalışmadığı kontrol edilir,

        *     Mafsallı şaftın koruyucu muhafazası takılır,

        *     Mafsallı şaft takılmadan önce ‘’örtme payı’’ ölçülerek kontrol edilmelidir.

         *     Pülverizatör traktöre bağlanarak yan gergiler sıkılmalıdır,

        *     Pülverizatörün ön-arka, sağ-sol paralellik ayarları kontrol edilir ve düzeltilir,

        *     Depo çabuk doldurma (Enjektör) sistemi ile doldurulur,

        *     Tarla ilaçlamalarında yelpaze (Tee-Jet) memede gerekli olan 2-5 barlık basınç “basınç regülatörü’’ ile ayarlanır,

        *     Kuyruk mili çalıştırılarak gözle ve ölçüm aletleri yardımı ile memelerin; “Püskürtme Açıları ve Debileri’’ kontrol edilir,

        Aşağıda yerli bir tarla pülverizatöründe; traktör hızına, ilaçlama basıncına ve meme verimine bağlı olarak ürün veya tarlaya atılacak ilaçlı sıvı miktarı (meme plaket çapı 1,5) görülmektedir.

        Tarla pülverizatörleri ile yeknesak bir dağılım yapabilmek için şunlar gerçekleşmelidir;

        *     Tüm memelerden eşit bir sıvı akışı olmalı,

        *     Çalışma basıncı sabit kalmalı,

        *     Püskürtme şeklinde yeteri kadar katlama olmalı,

        *     Püskürtme çubuğu yükseklik ayarı doğru yapılmalı,

        *     İlerleme hızı sabit olmalı,

        *     Tam ve düz bir traktör kullanma.

  İyi Bir Pülverizatörde Aranan Özellikler

        1. Birim sahaya atılacak ilaç miktarı bütün iş sonuna kadar aynı olmalı,

        2. Atılacak ilaç iyi filtre edilmeli,

        3. Her memeden çıkan sıvı aynı olmalı,

        4. Sıvı ilaç depo içinde homojen bir şekilde karıştırılmalı depo içinde mutlaka hidrolik karıştırıcı olmalı,

        5. Memeler arası mesafe ve meme püskürtme konisi arada boşluk bırakmayacak şekilde düzenlenmelidir,

Resim 78 :Memeler arası mesafe

        6. Memeler kolayca değiştirilebilecek bir yapıya sahip olmalı,

Resim 79 : esim 78 : Çabuk değiştirilebilir meme

        7. Kuyruk mili hareketi kesildiğinde memeler damlatmamalı,

        8. Pülverizatörle ilaçlama esnasında püskürtme boruları her türlü arazi yapısına uyacak şekilde olmalı,

        9. Depoyu çabuk doldurma düzeneği olmalıdır,

        10. Farklı kullanma şartlarına elverişli olmalıdır,

(Örneğin: kısmi tarla ilaçlaması, yaprak altı veya bantvari ilaçlamalar gibi),

        11. Birim alana atılacak miktar basit ve doğru bir şekilde ayarlanabilmelidir,

        12. Depo kapasitesi depo üzerinde görülecek bir yerde olmalıdır.

  Emniyet Kuralları

        Bitki koruma makineleri ile çalışırken iş güvenliğine özel bir önem göstermek gerekir. Bu amaçla gelişmiş ülkelerin pek çoğunda tarım ilaçlarının depolanması, taşınması, tarlada uygulanması, ilaç artıklarının yok edilmesi ile ilgili uyulması zorunlu pek çok yönetmelik ve yasa hükümleri vardır. Konunun kapsamının geniş olması nedeniyle burada yalnızca genel emniyet tedbirleri ile ilgili bilgilerin ana noktaları aşağıda özetlenmiştir:

*        İlaç etiketini mutlaka okuyun.

*        Uygulamaya başlamadan önce alette herhangi bir arıza olup olmadığını (kaçak ilaç vb.) kontrol edin.

*      Aleti veya çevreyi kirletecek, zarar verecek (bulaşıklardan) kaçının.

*     Vücudunuzda açık deri bırakmayacak şekilde koruyucu bir elbise giyin, lastik eldiven, bot ve eğer gerekliyse yüzünüzü koruyan bir siperlik veya maske kullanın.

*     Sadece gerektiği kadar ilaçlı sıvı hazırlayın, birden fazla ilaç kutusu veya tenekesini aynı zamanda açmayın.

*     İlacın taşınarak kaybından sakının. Rüzgara karşı ilaçlama yapmayın.

*     İlaçlama esnasında bir şey yemeyin, içmeyin (sigara vb. dahil).

*     İlacın ve aletin yanını hiçbir zaman terk etmeyin,

*     İlaçlamadan sonra sabun ve su ile iyice yıkanın ve elbiselerinizi değiştirin.

*     Boş ilaç kutularını yok etmek için pek çok yol vardır. Bunu yaparken yapılmış kanuni düzenlemelere mutlaka uyun.

*     İlaçlama sonrası alet-ekipmanı temizleyin.

*     İlacı kendi kabından başka kaplarla taşımayın (şişe, yiyecek kabı vb.).

*     İlaçları yiyecekler veya hayvan yemleri ile beraber depolamayın ve çocuklardan uzak tutun.

*        İlaçlı sahaya herhangi bir nedenle yeniden girmek gerekirse en az 24 saat bekleyin. Daha uzun zaman beklenmesi gerekiyorsa tarla başlarında mutlaka bir uyarı yazısı bulundurun.

*        Hasat ile son ilaçlama arasında geçmesi gereken belirli zaman aralığına titizlikle uyun.

*        Pülverizatör ile direkt olarak kullanılan bir su kaynağından otomatik doldurma yapmayın. Bunun için bir ara doldurma tankı kullanın. Aksi taktirde makinenin otomatik doldurma tertibatı (geri kaçış dolayısıyla) su kaynağına ilaç kaçışına neden olabilir.

*        İlaç miktarını ölçmek için kaptan kaba aktarmak yerine kapalı sistemlerle aktarın ve iş bitiminde bunları hemen durulayın.

*        İlacı depoya boşaltmak için omuz hizanıza kaldırmaya kalkışmayın. Doldurma yüksekliğinin uygun olmasına ve bastığınız yere dikkat edin.

*        Henüz ülkemizde olmamasına rağmen yeni pek çok pülverizatörlerde diz seviyesinden doldurmayı sağlayan düzenler mevcuttur. Bu tip pülverizatörler emniyet açısından tercih edilmelidir.

*        İlacı yavaş yavaş doldurun.

*        Eğer iki adet birlikte karıştırılarak uygulanabilen ilaç varsa her birini ayrı ayrı suya ilave edin ve tavsiye edilen sıraya aynen uyun.

       Toprak İşleme Makinaları
Unutmayalım ki toprak da canlıdır. Her canlı gibi toprağın havaya, neme ve ısıya ihtiyacı vardır Tekniğine uygun olarak işlenmemiş tarladan; istediğimiz verimi değil, sadece toprağın verdiği kadarını alabiliriz. Toprağımızı tekniğine uygun olarak işlemek suretiyle ısı, nem ve havalanmayı sağlamanın yanı sıra, toprağın yapısının da düzeltilerek, bitki kök sisteminin gelişmesine ve yayılmasına uygun bir ortam hazırlanması da  gerekmekdedir.


 Resim 31 :Taban taşı oluşmuş bir toprağın kesiti Kültür bitkilerinin büyümesi, olgunlaşması ve meyve verebilmesi için toprağın elverişli olması gerekir. Toprağı elverişli bir hale getirebilmek ise uygun bir
toprak işleme ile mümkündür.


 


Resim 32 :   Toprak işlemenin amaçlarını özetleyecek olursak; Tohum yatağını hazırlamak, Yabancı ot kontrolünü yapmak Toprak yüzeyindeki bitki artıkları, anız ve ahır gübresinin gömülmesini sağlamak, Tarlayı sulamaya hazırlamak ve erozyonu kontrol etmektir. Bu amaçları gerçekleştirebilmek için değişik yapıda birçok TOPRAK İŞLEME ALETİ geliştirilmiştir. Toprak işleme aletlerini şöyle sınıflandırabiliriz;

1. Sınıf Toprak İşleme Aletleri	2. Sınıf Toprak İşleme Aletleri	Alet Kombinasyonları
-Pulluklar -Çizeller -Dip kazanlar	-Kültüvatörler -Tırmıklar -Toprak frezeleri -Merdaneler -Diğer aletler

I.      BİRİNCİ SINIF TOPRAK İŞLEME ALETLERİ

        1. PULLUKLAR

        Toprak işlemede en yaygın kullanılan alet pulluklardır. Pulluklar toprağı parçalar çevirerek devirir, gevşetir anız ve yabancı otları toprağa gömer.

Ülkemizde en çok kullanılanlar askılı pulluklardır. Bunları sıra ile inceleyelim.

        ASKILI PULLUKLAR

        Traktör hidrolik kollarına bağlanıp, askıda tutularak çekilen pulluklara askılı pulluklar denir.

        ASKILI PULUKLARIN FAYDALARI

        Pulluk traktörün arkasına bağlandığı için patinaj önlenir, çeki gücü artar.

        Taşınmaları kolaydır, havada taşındıkları için az aşınırlar.

        Traktöre kısa bağlandığından sürümde dönüş kolaylaşır, yastık başları kısa olur.

        Traktör iş verimini arttırır, zamandan kazandırır

        Çekili pulluklardaki bir çok parça bunlarda yoktur.

        ASKILI PULLUKLARIN ÇEŞİTLERİ

        A-Kulaklı pulluklar

        B-Döner kulaklı pulluklar

        C-Diskli pulluklar

        A-KULAKLI PULLUKLAR
        Askılı pulluklar içerisinde en çok kullanılan kulaklı pulluklardır. Gövde ve sokların sayısı bir ile yirmi arasında değişir.

 


Resim 33 : Dört soklu kulaklı bir pulluk


Esas parçaları:



        Bağlama kafası, çatı, çapraz mil, muylular, gövde ve uç demiri.



Yardımcı Parçaları:
        Ön gövdecik, köşe kesen, gübre gömücü, taş sigortası, kulak uzantısı

Resim 34 : Kulaklı pullukların toprağı işleyişi

PULLUKTAKİ ÖLÇÜLER

        Pulluk parçalarından uç demirinin bağlanması çok önemlidir.

        Bu bağlantıda iki pay vardır.

        1.      Alt kavrama payı

        2.      Yan kavrama payı

        Düz bir yerde uç demirinin ucu ile taban demirinin arasındaki boşluğa alt kavrama payı denir. Alt kavrama payı az olursa pulluk toprağa batmaz, çok olursa pulluk toprağa dalmaya çalışır, derinlik ayarı güçleşir ve traktör zorlanır.

        Pulluk gövdesi yan olarak düz bir yere konduğunda uç demiri ucunun taban demirinden işlenmemiş tarafa doğru biraz çıkıntılı bağlandığı görülür. Bu boşluğa yan kavrama payı denir.

        Pulluğa yön verir ve dengeli çalışmasını sağlar.

        Yan kavrama az olursa pulluk sürülmüş tarafa kaçar. Çok olursa, işlenmemiş tarafa kaçar.

        Kulaklı Pulluklarda Aranılacak Özellikler

        -Bağlantı yerlerinde boşluk olmamalıdır.

        -Pulluğun boyu kısa olmalıdır.

        -Çapraz mil ve muylular ayarlanabilir olmalıdır.

        -Bağlama kafası yüksek ve üzerinde 3-5 bağlama deliği bulunmalıdır.

        -Büyük ve çekilir pulluklarda son gövdede destek tekeri bulunmalıdır.

        -Pulluktaki tüm ölçüler standartlara uygun olmalıdır.

        Pulluğun Traktöre Bağlanması ve Sökülmesi

        Pulluk traktöre bağlanırken önce ayarsız alt kol, sonra ayarlı kol, daha sonra üst bağlantı kolu bağlanır. Sökülürken ise bu işlemin tersi yapılır.

PULLUK AYARLARI


       Atölye Ayarı:

        Tarlaya gitmeden önce yapılması gereken ayardır.

        Traktör çalıştırılır, pulluk kaldırılıp düz bir yere çekilir ve yere bırakılır bu durumda çok az ileri çekilir. Yan bağlantı kolları tekerleklerden eşit uzaklıkta ve tekerleğe değmeyecek şekilde ayarlanır.

        -Birinci gövdenin taban demiri ile ikinci gövdenin uç demiri arası ölçülür.

        -Traktör sağ arka tekerinin iç kenarından arkaya düz bir çizgi çizilir veya bu düzgün bir çıta da olabilir.

        -Birinci gövdenin uç demiri ucu ile traktör sağ arka tekeri arası mesafenin; Birinci gövdenin taban demiri ile ikinci gövdenin uç demiri ucu arasında kalan mesafeden beş parmak kadar fazla olması sağlanır. Bu iş daha önce cıvataları gevşetilen aks mili bu ölçüye göre, sağa, sola kaydırılarak yapılır ve cıvatalar tekrar sıkıştırılır. Bu şekilde yapılan ayardan sonra traktör tekerleği tarlada çizi duvarını tırmalamaz ve dolayısıyla lastik daha az aşınır.

        -Tarlaya giderken traktörün her iki yan tespit zincirleri gerdirilir. Daha sonra pulluk kaldırılarak, hidrolik düzen yolda taşıma durumuna getirilir. Tarlaya fazla sarsmadan ve çok hızlı olmamak üzere gidilir.

Tarla Ayarı:

        -Tarlada, traktörün üzerindeki yol kilidi açılır.

        -Pulluk yere indirilir.

        -Traktörün hidrolik sistemi çeki durumuna alınır.

        -Yan gerdirme zincirleri gevşetilir. Gevşetme alt bağlantı kolları tekerleklere 4-5 parmak kalıncaya kadar devam etmeli ve tekerlekler bağlantı kollarına değmemelidir.

        -Pullukla ilk çizgi açılıp arka sağ tekerlek pulluk çizgisine girince pulluğun sağ-sol paralellik ayarı, ayarlı askı kollarından yapılır.

        -Ön arka paralellik ayarı; pulluğun çatısı tarla düzeyinde ön ve arkada paralel olmalıdır. yani pulluk yere tam oturmalıdır. Bu ayar üst bağlantı kolundan yapılır.

        -Derinlik ayarı; derinlik ayarı ikinci çizgiden sonra belirli bir gazda ve hızda yapılmalıdır. Derinlik ayarı hidrolik indirme kolu ile yapılır. İstenilen derinlik bulununca, hidrolik kolu tespit kelebeği ile belirlenir ve sabitleştirilir. Derinlik ayarı üst bağlantı kolu ile yapılmalıdır. Üst bağlantı kolu, pulluk çizide iken yere paralel veya traktöre doğru biraz eğik olmalıdır.

B-DÖNER KULAKLI PULLUKLAR

    Aynı çiziden gidip gelerek düz sürüm yapan pulluklara döner kulaklı pulluklar denir.

Resim 35 : Döner kulaklı pulluklar

Özellikleri;

        1.      Düz sürüm yaptıklarından tarla yüzeyi düzgün bir şekilde sürülür.

        2.      Erozyon engellenir.

        3.      Dönüşlerde kısalıktan dolayı yakıt ve zaman tasarrufu sağlanır.

        Döner Kulaklı Pullukların Ayarı: Normal kulaklı pulluklarda olduğu gibidir.



C-DİSKLİ PULLUKLAR



İyi Yönleri:



        Toprakta dönerek çalıştıkları için engellere takılmazlar.



        Kesme işlemini diskin çevresi yapar, disk dönerken kendi kendine bilenir.



        Diskler bombeli olduğu için darbelere karşı daha çok dayanırlar.



        Diğer pulluklarda uç demiri kör ise taban sertliği yapar. Diskli pulluklarda bu söz konusu değildir.



Sakıncalı Yönleri:



        Kulaklı pullukta olduğu gibi iyi bir devirme ve kapama yapamaz.



        Toprağı şerit halinde bıraktığı için ağır ve yaş toprakları iyi parçalayamaz.



        Kendi kendine toprağa batar. Derinlik arttırmak için üzerine ağırlık bağlanmalıdır.

        Çizi tabanı dalgalı olur.

Resim 36 : Üç gövdeli diskli bir pulluk

Ayarları

        Derinlik ayarı, hidrolik kumanda kolundan yapılabildiği gibi üst bağlantı kolu uzatıp kısaltılarak da yapılabilir.



        İş genişliği ayarı, arka çizi tekerinin sağa-sola alınması ile gerçekleştirilir. Sağa alınırsa geniş, sola alınırsa dar sürüm yapılır.



        Ayrıca, diskin durumundan dolayı sahip olduğu açı ile gidiş yönüne göre sahip olduğu açı alet üzerinde değiştirilerek toprağın parçalanması artırılıp azaltılabilir.

Pullukların Bakımı

        Diğer ekipmanlar gibi pulluklarda, kapalı bir yerde korunmalıdır. Açıkta güneş  altında veya kapalı nemli yerlere konulmamalıdır. Bir tahta veya takoz üzerine alınmalıdır.



        İş mevsimi dışında uç demiri, kulak, taban demiri ve aks başları paslanmaya karşı muhakkak greslenmelidir.



        Uç demiri ile ökçe demiri aşınmışsa yenileriyle değiştirilmelidir.



        Gevşemiş cıvatalar, yaylı rondela konarak sıkılmalı ve eğilmiş çatı araları doğrultulmalıdır.

Pulluklarla İlgili Önemli Tavsiyeler

        Alınacak pulluk traktörünüze uygun olmalıdır. Bunu biraz daha açıklarsak;



        Traktörünüzün beygir gücüne göre pulluk 2-3 veya 4 soklu olmalıdır. Pulluğu traktör rahatlıkla zorlanmadan istenilen hızda çekebilmelidir.



        Pulluk ölçüleri traktör iz genişliğine ve hidrolik düzenine uygun olmalı, hidrolik kolayca kaldırılıp, indirilmelidir.



        Pulluk yapı itibariyle sağlam, bilhassa ön aks mili ve işleyici parçalardan uç demiri ve kulak, sertleştirilmiş çelikten olmalıdır.



        Pulluğun üst bağlantısında 2-5 delik olmalıdır. Tek delik pullukları traktörün hidroliği iyi kumanda edemez. Bu sebeple düzgün ve eşit derinlikte sürüm yapılmaz. Hatta sürümde güç ve yakıt sarfiyatı da artar.



        Pullukta işleyici gövde yani kulak şekli çalışacağı toprağın yapısına, cinsine, yapılan ziraat çeşidine uygun olmalıdır. Hiç olmazsa çevrede imal edilen ve çevre şartlarına göre uygun olanı tecrübe ile tespit edilmiş olmalıdır. Bunun içinde özel durumlar dışında yarı bükük veya orta dik kulak tipinde pulluk satın alınmalıdır.



        Pulluğun bir gövdedeki iş genişliği, traktörün arka tekerlek taban genişliğine uygun olmalıdır.

Sürüm Şekilleri ve Sürüm Tekniği

        Kulaklı pulluklarla yapılan sürümlere tahtavari sürüm denilmektedir. Bu sürüm şeklinde iki değişik yöntem uygulanır.

-          Birincisi balık sırtı sürüm şeklidir. İkincisi ise açık çizi sürüm şeklidir.

Balık sırtı sürüm şeklinde ilk çizgi tarlanın ortasından açılır ve parsel başlarında hep sağa dönülerek sürüme devam edilir. Sürüm bitişinde parselin ortasındaki ilk iki toprak şeridinin  üst üste binmesinden dolayı balık sırtı biçiminde boydan boya bir tümsek meydana gelir.

-          Açık çizi yönteminde ise ilk çizi parselin kenarından açılarak parsel başlarında daima sola dönülürse sonunda parselin ortasında kanal biçiminde açık bir çizi kalır.

-          Kulaklı pulluklarda sürüm yapıldığında balık sırtı yönteminde tarlanın ortasında bir tümsek, açık çizi yönteminde ise tarlanın ortasında bir kanal meydana gelmektedir. Bu iki yöntemin sakıncalı yönlerini bir tarafa bırakıp iyi olan yönlerini birleştirmek suretiyle şu şekilde bir sürüm şekli uygulanabilir.

-          Bu tekniğe göre orta boy tarlalar için en uygun parsel genişliği 60-70 adım (40 metre), büyük tarlalar için 110-120 adım (80 metre) kadar alınmalıdır.

-          Sürüme başlamadan önce tarlada traktörün döneceği kadar yastık başı bırakılmalıdır.

Başlangıç çizgisinin açılması:

        Traktör gergi zincirleri gergin olarak parsele girilir. Birinci gidişte pulluk yaklaşık beş parmak derinlikte sürüm yapabilecek şekilde üst bağlantı kolu uzatılır ve pulluk sola yatırılır. (Arka gövde ile sürüm yapılır). Birinci gidişten sonra sola dönülerek traktörün sol arka tekeri daha önce açılan çizide olmak üzere aynı ayarla geri dönülür. Meydana gelen kanal her yerde eşit derinlikte ve yaklaşık bir adım genişlikte olacaktır. Daha sonra bu başlangıç çizisi ikinci turda kapatılacaktır. Bunun için üst bağlantı kolu kısaltılır. Pulluk gövdesi tam yere paralel olmayacak şekilde biraz düzeltilir. Arka gövdenin sürüm derinliği yaklaşık on parmak kadar olmalıdır. Dönüşte ilk açılan kanal tamamen  kapatılacaktır. Derinlik aynıdır. Bundan sonra istenilen derinliğe göre bu ayarla üçüncü kez gidilip dönülebilir. İstediğimiz toprak işleme derinliği elde edildiğinde pulluğun tüm ayarları yapılmalıdır.

Son çizinin bitirilmesi:

        Tarlanın ya da parselin bitimine iki veya üç tur kaldığı zaman, sürüm derinliği bitişe doğru giderek azaltılır. Bu sırada başlangıç çizisinin açılmasının tersi olarak pulluk sağa yatırılarak sürüme devam edilir. Bitişten önceki gidişte derinlik sürüm derinliğinin yarısına kadar azaltılmalıdır.

Toprağın pullukla işlenmesinde dikkat edilmesi gereken önemli hususlar;

        Son yıllarda tarımda yapılan araştırmalar göstermiştir ki; toprağı çok miktarda işlemek hem toprak açısından iyi neticeler vermemekte hem de ürün maliyetini artırmaktadır. O halde toprağın gereğinden fazla işlenmesi yanlıştır.

        Ülkemiz çiftçilerinde eskiden beri süregelen yanlış bir intiba vardır. Toprağı ne kadar çok sürersen o kadar verim artar diye. Hatta çiftçilerimiz aralarında toprak işleme ile ilgili sohbetlerinde; tarlayı ikiledim, üçledim gibi ifadelerle yaptıkları sürüm sayılarını birbirlerine övünerek anlatırlardı.

        Oysa artık yapılan bilimsel çalışmalar göstermektedir ki toprağı çok miktarda işlemek, çok fazla sürmek, hem toprağın verimliliği bakımından hem de ürün maliyeti bakımından zararlıdır.

        Ülkemiz çiftçilerinin dünya piyasalarında rekabet edebilmeleri için ürün maliyetini düşürmeleri gerekmektedir. Bunun yolu da geleneksel tarımdan teknik tarıma geçmekle mümkündür. Toprak gereği kadar işlenmeli, fazla işlemeden kaçınmalıdır.

Sonuç olarak pulluğumuzu yerinde, zamanında ve yeteri kadar kullanmalıyız.

2. ÇİZELLER  

         Son yıllarda ülkemizde çok kullanılmaya başlanmışlardır. Toprağı devirmeden işlerler. Toprağı derin olarak çizdikleri için aynı zamanda dipkazanın görevini de yapmış olurlar. Bunun yanısıra pulluk kullanımını iyice azaltmışlardır. Çiftçilerimiz tarafından üç bacak, yedi bacak gibi ayak sayıları ile adlandırılırlar.

Resim 37 : Yedi ayaklı bir çizel

         Özellikle pamuk yerlerinin hazırlanmasında çok kullanılmaktadırlar. Pulluğun kullanılmasını büyük ölçüde azaltmışlardır. Yapıları basittir. Bir çatı üzerine monte edilmiş çizici ayaklardan ibarettir.

        Değişik ayak sayısına sahip çizeller vardır. İş verimleri pulluğa nazaran çok yüksektir. Bu bakımdan toprak işlemede maliyeti düşürürler ve zamandan tasarruf sağlarlar.

3. DİPKAZANLAR
Bazı toprak ve iklim şartlarında her yıl aynı derinlikte işlenen toprak katının hemen altında kalınlığı 8-10 cm. ye varan su geçirmez sert bir tabaka oluşur. Taban taşı denilen bu tabakanın oluşmasıyla toprakta suyun, alt katmanlarına sızması zorlaşır ve bitkinin kök gelişimini engeller. Dolayısıyla toprağa düşen yağmur ve kar sularının toprağın alt katlarında süzülmesini zorlaştırarak suyun toprak yüzeyinden akıp gitmesine ve erozyona sebep olur. Bu nedenle taban taşının belirli aralıklarla kırılması gerekir. Bu iş dipkazan denilen özel gövdeli pulluklarla yapılır.

        Bu aletin işleyici gövdesi dik ve sağlam bir payandaya bağlı kama biçiminde bir uç demirinden oluşur. Aletin iş genişliği sert tabakayı (taban taşını) kıracak şekilde olmalıdır. Bunu sağlamak için önceden sert tabakanın derinliği tespit edilmelidir. Dipkazan; belirli aralıklarla çekilmesi gerekiyorsa bir yönde çekildikten sonra, ikinci olarak önce çekilen doğrultunun dikine ve belirli aralıklarla çekilmelidir. Killi ağır topraklarda dipkazanın uç demirinin arkasına; gülle şeklinde yada silindir biçiminde bir parça bağlanarak toprak içerisinde hem sert tabakanın daha iyi patlatılması hem de belli bir derinlikte bu parçanın geçtiği yerde boşluklar oluşturularak toprağın havalandırılması ve suyun toprakta hareketi kolaylaştırılmış olur.

        Dipkazanın gövdesi değişik tiplerde olabilir. Bunların sabit ya da titreşimli olarak çalışan tipleri mevcuttur. Titreşimli olarak çalışanlar traktörün kuyruk milinden hareketle çalıştırılırlar. Sabit olanlar ise traktör arkasında belli bir derinlikte Toprağa batacak şekilde çekilerek çalıştırılmalıdır. Traktörün hidrolik sistemi, dipkazanla çalışırken, mutlaka çeki kontrol konumunda olmalı, dipkazanla çalışırken ön ağırlıklar takılmalıdır.

Resim 38 : Dipkazanın topraktaki etkisi

II.  İKİNCİ SINIF TOPRAK İŞLEME ALETLERİ

1. KÜLTÜVATÖRLER

        Kültüvatörler; toprağı yırtarak kabartmak, parçalamak, havalandırmak, yabancı otları kesip köklerini yüze çıkarmak, mineral gübreleri karıştırmak ve anız bozmak gibi amaçlarla kullanılırlar.

2. TIRMIKLAR

        Tarla yüzeyini işlerler. En çok hafif ve orta ağırlıktaki topraklarda kullanılırlar. Tarla yüzeyini kabartır, kaymak tabakasını kırar, yabani otları söker ve tohum yatağının hazırlanmasını sağlarlar.

Resim 39 : Tırmıklar

Çeşitleri;

        a)     Dişli tırmıklar,

        b)     Yaylı tırmıklar,

        c)     Döner tırmıklar,

        d)     Diskli tırmıklar olmak üzere dört grupta toplanır. Her grubun değişik şekilleri vardır.

Diskli Tırmıklar (Diskarolar)

        Diskleri ile toprağı keser, ufalar, aktarır ve karıştırırlar. Pullukla sürümden sonra, bilhassa ağır ve otlu tarlada kesekleri en iyi ufalayan alettir. Ayrıca çok otlu tarlada ve yeşil ot ekim nöbetinde otları ve yeşilliği parçalayıp toprağa karıştırırlar. Yalnız, toprak ve iklim şartlarına bağlı olarak erozyona yol açacak hallerde kullanılmamalıdır.

Resim 40 : Diskaro

Diskli tırmıkların bakım ve ayarı

        Diskarolarda açı ayarı en uygun şekilde yapılmalıdır. Açıyı artırmak, traktörün çeki gücünü ve yakıt sarfiyatını artırır. Yapılan iş miktarı azalır. Rahat bir çalışma için normal bir ayar yapılmalıdır. Tarla koşulları, iş genişliği, iş derinliğine bağlı olarak saatte 6-10 km. hızla çekilmelidir.

        Diskaroların bakımı kolaydır. Çalışan disk yüzeyleri paslanmaya karşı greslenmeli, yatakları gresörlüklerine zaman zaman gres basılmalıdır. Kapalı yerlerde muhafaza edilmelidir.

3. TOPRAK FREZESİ

        Bu aletin kullanma amaçlarını şöyle sıralayabiliriz;

        -          Toprağı yüzeysel olarak kabartır, ufalar ve karıştırır.

        -          Tarla yüzeyindeki otları ve sapları keser, toprağı homojen bir şekilde karıştırır.

        -          Pullukla işlenmiş toprağı da işler ve ekime hazır hale getirir. Özellikle bağ ve bahçe işlerinde çok kullanışlıdır.

        -          İkinci üründe toprağın hazırlanmasını, sapların toprağa karıştırılmasını sağlar.

                 Mibzerle ekim işlerinde ve özellikle kombinasyon olarak kullanılmakta, ayrıca şerit vari toprak işleme yapmaktadır.

Resim 41 : Freze

Aletin Kullanılması

        Toprak frezeleri, traktörün kuyruk milinden hareket alır. Traktörlerle çekilme hızları, saatte 4-8 km arasında değişir.

        Toprak frezelerinde genel olarak düşük ilerleme hızında ufalama daha küçük parçalı, yüksek ilerleme hızında ufalanan toprak daha iri parçalıdır. Aynı zamanda bu ufalama bıçak milinin devri ile de ilgilidir. Bıçak milinin devri azaldıkça ufalama büyür, devir arttıkça ufalanan toprak daha küçük olarak parçalanır. Çekilme hızı ile bıçak milinin devri uygun bir şekilde ayarlanırsa, toprak yapısına göre istenilen ufalama sağlanabilir.

        Toprak frezelerinin iş genişlikleri sabittir. Yalnız bazı frezelerde, bıçak grupları sağa veya sola kaydırılabilir. Bahçelerde ağaç altları, freze sağa kaydırılmış olarak işlenir.

        Bazı toprak frezelerinde ufalama ayarı muhafaza saçının bıçaklara yaklaştırılıp, uzaklaştırılmasıyla yapılır. Saç bıçaklara yaklaştırıldıkça ufalama daha çok yapılır. Bakımları kolaydır. Hangar veya kapalı bir yerde takoz üzerinde muhafaza edilmeli, aşınan bıçaklar yenileri ile değiştirilmeli, eğilen bıçaklar doğrultulmalıdır. Dişli kutusuna uygun ve yeteri kadar dişli yağı konulmalıdır. Hareket kayışı olanlarda ise kayışlar sökülüp ve duvara asılarak muhafaza edilmelidir. Kuyruk milinden hareket veren  şaft mafsalının gresörlüklerine de gres basılmalıdır.

Rototiller

        Günümüzde, tek veya kombinasyon aleti şeklinde, teknik özellikleri ve kullanılışları diğer frezelerden daha üstün olan rototiller kullanılmaktadır. Her türlü toprakta rahatlıkla çalışmakta ve tohum yatağını en iyi şekilde hazırlamaktadırlar.

Kuyruk milinden gelen hareket, dişli kutusuna ve oradan da istenilen devirde,bıçak miline verilmekte ve iyi bir şekilde toprağı işlemektedir.

 

   4. MERDANELER
        Toprak keseklerini parçalayıp ufalttıkdan sonra gevşek olan toprağı bastırarak toprakla tohumun temasını artırır ve dolayısıyla çimlenmeye yardım eder. Traktöre çekili ya da askılı olarak bağlanarak yüzücü pozisyonda çalışırlar.

Resim 42 : Merdane

       Merdaneler;

        ·        Düz merdaneler,

        ·        Dalgalı merdaneler,

        ·        Dip bastıran merdaneler,

olmak üzere üç grupta toplanırlar.

        Düz merdaneler; toprak yüzeyinin bastırılmasında ve düzeltilmesinde kullanılırlar. Bu tip merdaneler düz silindir biçimindedirler.

        Dalgalı (halkalı) merdaneler; tarla işlerinde en çok kullanılan merdanelerdir. Toprağı bastırır, keseklerini ufalar ve yüzeyde 2-5 cm’lik ufalanmış toprak örtüsü oluşturur. Halkalı merdaneler halka şekillerine göre konik, yıldız, cambridge ve croskil şeklinde adlandırılırlar.

        Dip bastıran merdaneler; tarla yüzeyindeki derin pulluk çizgilerini yok eder, kesekleri ufalayıp, tarla yüzeyini düzgün bir hale getirirler.

Sürgüler

        Sulu tarım arazilerinde toprağı fazla bastırmadan düzeltme işleminde kullanılırlar. Toprağın üst tarafındaki boşluklar ve kanalcıklar kırılır ve alttaki nemin buharlaşarak kaybolması önlenir. Sürgüler genellikle tahta ve demirden yapılırlar. Traktöre askılı ya da çekili bağlanıp, serbest yüzücü pozisyonda çekilerek çalışırlar.

III.  ALET KOMBİNASYONLARI

        Tohum yatağının hazırlanmasında, o andaki hava şartları ile tarlanın durumu etkili olmaktadır. Uygun bir tohum yatağı hazırlanırken, pullukla iyi işlenmiş bir tarlada, bir tırmık veya bir kültüvatör geçirmek yeterli olabilir. Hububat tarımında genel olarak, kültüvatör veya diskli tırmıkla tarla hazırlanır ve ekim yapılır. Değişik ve ağır toprak şartlarında bu aletlerin tek tek kullanılması yeterli olmaz. Zaman ve iş kaybı olduğu gibi masraf da artmış olur. Birde işletmede işler yoğunlaşmış ve traktöre diğer işlerde ihtiyaç varsa, toprak hazırlamaya fazla zaman ayrılmaz. Bu sebepler dolayısıyla bir defada ve mümkün olan en kısa sürede işi bitirmek için alet kombinasyonları geliştirilmiştir.Bunlar 2'li, 3'lü ve 4'lü şekilde olabilmektedir.

Resim 43 : Kombinasyon

        Tırmık-kültüvatör, sivri uçlu tırmık-dönerli tırmık, kültüvatör-dişli tırmık, yaylı tırmık-dönerli tırmık gibi.

Bunlardan başka;

        Pullukla sürümün arkasından freze ve döner tırmık beraberce çekilebildiği gibi sürüm yapılmadan direkt ekimde freze ve merdane ikilisi ekim makinesiyle beraber üçlü bir alet makine kombinasyonu oluşturulabilirler.

        Kombinasyon aletlerinin bakımı diğer aletler gibidir. Kapalı bir yerde korunmalı, nemli yerlere konulmamalıdır. Paslanmaya karşı greslenmeli, aşınmış ve kırılmış uçlar değiştirilmelidir. Tarlaya taşınmalarında daha dikkatli olmalı, taşıma kilidi kullanılmalı, yan zincirler gerdirilmelidir. Hızla gidilmeyip virajlarda dikkat edilmelidir.

Gübre Dağıtım Makinaları

Bitkiler topraktan aldığı besinlerle gelişir, büyür, hasat olgunluğuna erişir. Ancak toprak sahip olduğu besin maddelerinin belirgin bir kısmını da kaybeder. Bitkinin topraktan aldığı besin maddelerinin tekrar toprağa verilmesi gübreleme ile sağlanmaktadır.

Gübre dağıtma makineleri

A-Organik gübre dağıtma makineleri	B-Suni (Mineral) gübre dağıtma makineleri
1. Çiftlik gübresi dağıtma mak. 2. Yeşil gübre dağıtma mak. 3. Şerbet dağıtma makineleri	Santrifüjlü suni gübre dağıtma makineleri

Bu dersimizde, gübrelemede kullandığımız, yurdumuzda imal edilen, santrifüjlü suni gübre dağıtma makinelerini tanıtacağız, bunların ayar ve bakımlarını öğreteceğiz.

Resim 44 : Santrifüj gübre dağıtma makinası

Parçaları

        1- Depo: Huni şeklinde olup, atılacak gübreyi taşır:

        2- Karıştırıcı: Deponun alt kısmında topaklaşma veya köprü oluşturarak, akmayan gübreye akıcılık sağlar.

        3- Fırlatıcı (Dağıtıcı) Kanatlar: Dağıtıcı disk üzerine yerleştirilmiş kanatlar olup, gübreyi uzağa veya yakına fırlatma görevi yapar. Fırlatma uzaklığı kanatların disk üzerindeki konumlarının değiştirilmesi ile ayarlanır.

        4- Gübre Dağıtıcı Diskler: Dişli kutusundan sağladığı dönme hareketi ile gübreyi tarlaya saçar

        5- Dişli (Şanzıman) Kutusu: Traktör kuyruk milinden gelen hareketi diske iletir.

        6- Sürgülü Gübre Çıkış Deliği: Atılacak gübre miktarını ayarlamaya yarar.

        Makinenin traktöre bağlanması: Önce traktördeki ayarsız alt bağlantı kolunu, sonra ayarlı kolu ve en son olarak üst bağlantı kolunu (orta kol) bağlayın. Aleti sökerken tam aksi sıra ile önce orta kol bağlantısını çıkarın.

         Makinenin tarlaya götürülmesi: Traktörü bir dakika kadar çalıştırın. Aleti ana hidrolik kolu ile kaldırın. Yoldaki sarsıntılardan hidrolik sistemin zarar görmemesi için emniyet kilidini takın. Gergi zincirlerini gererek, yolda oynama ve salıntı yapmasına engel olun. Aleti tarlaya boş olarak götürün, gübreyi tarlada koyun.

        Tarlada gübrelemeye başlamadan önce; traktör hidrolik kumanda kolunu pozisyon kontrol konumuna getirerek yükseklik ayarı yapın.

        Pozisyon kontrol konumunda, hidrolik kolu hafifçe oynattığınızda; alet yukarı kalkar, bir seviyede durur, kola tekrar hareket verirseniz, biraz daha kalkar tekrar durur, yani,çeki kontrolde olduğu gibi en üst noktaya kadar çıkmaz.

        Disklerin yerden yükseklik ayarı: Disklerin yerden yüksekliği arttıkça, fırlatma genişliği artar, yani gübre daha geniş bir alana fırlatılır.

 

                                                   Fırlatma genişliği az              Fırlatma genişliği fazla 

Resim 45 : Disklerin yerden yükseklik ayarı

        O halde disklerin yerden yüksekliği ne kadar olmalıdır? Atılan gübrenin özelliğine göre 55-85 santimetre kadar olmalıdır. Ancak en doğrusu aletin bakım kullanma kılavuzu veya alet üzerine yapıştırılmış bir etiket varsa, bunların talimatlarına uyulmasıdır. Eğer böyle bir talimat yoksa, size şu tavsiyede bulabiliriz.

Resim 46 : Toz gübrede kullanılan rüzgar perdesi

Toz gübre kullanılıyorsa, gübrenin uçuşup başka yerlere gitmesini önlemek için, disk yüksekliğini yerden 55 santimetre de tutunuz, dağılmayı önlemek için rüzgar perdesi kullanınız gerekirse disk meyilini aşağıya doğru ayarlayınız.

Resim 47 : Kristal, granüle gübrede ayar

        Kristal ve granüle gübrelerde ise, disk yüksekliğini, yerden 75 santimetre yukarıda olacak şekilde hidrolik kumanda kolu ile ayarlamak gerekecektir.

        Dekara Atılacak Gübre Miktarı'nı ayarlayabilmek için, 540 devir/dakika kuyruk mili dönüşünde, hangi traktör ilerleme hızında, gübre çıkış deliğinin hangi açıklıkta olacağının bilinmesi lazımdır.

        Bunun için; bugün her gübre atma makinesi üzerine yapıştırılarak verilen ayar tablolarından faydalanılır.

        Sonraki sayfada örnek olarak verilen ayar tablosunda: Dağıtılacak gübre çeşidine göre traktör kuyruk milinin 540 devir/dakikasında, traktör ilerleme hızı ve gübre çıkış deliği açıklık değerleri verilmiştir.

Kullanılan Gübre	Traktör hızı km/saat	Gübre çıkış deliği açıklık ayar konumlarında atılan gübre miktarları kg/da
		3	5	7	9	11	13	16	19
	4	1	10,6	37,9	74,4	100,2	126	145,5	138
Süperfosfat	6	0,66	7,2	25,3	49,6	66,8	84	96,9	91,8
Granüle	8	0,5	5,3	18,9	37,2	50,1	63	72,75	69
	10	0,4	4,3	15,1	29,8	40	50,4	58,5	55,2
	12	0,33	3,6	12,7	24,8	33,4	42	48,5	45,9
	4	5,68	17,2	55,3	88,8	116	156,3	181,7	183
Amonyum	6	3,78	11,4	36,8	59,2	77,2	104,1	120,8	121,8
Sülfat	8	2,83	8,6	27,6	44,4	58	78,1	90,8	91,5
Kristal	10	2,27	6,9	22,1	35,5	46,4	62,6	72,7	73,1
	12	1,89	5,7	18,4	29,6	38,6	52,1	60,5	60,9
NOT: Kuyruk mili         n = 540 d/dak.                  Disk yüksekliği      = 70 cm.           İş genişliği           İ = 14,5 m.

        Tablo’nun kullanılması:

        Bunu bir örnek gübreleme ile açıklayalım. Dönüme 15 kg süperfosfat (granüle) gübresi atılmak isteniyorsa, makinenin ayar değerleri aşağıda açıklanan şekilde bulunur.

*        Tablonun orta bölümünden 15 kg/dekar değeri veya buna en yakın değer 15,1 değeri bulunur.

*        15,1 değerinin bulunduğu sütunun yukarısına çıkılarak en üst sırada gübre çıkış deliği açıklık ayar değeri “7” rakamı bulunur.

*        15,1 değerinin bulunduğu hizada sola doğru gidilerek en sol da bulunan sütundan da traktör ilerleme hızı 10 km/saat değeri bulunur.

       

Resim 48 : Fiat 55-46,65-46 tip traktörlerin traktörmetresi

 Traktör el gazı oynatılarak yukarıda bir örneği verilen; Türk Fiat 55-46, 65-46 tip traktörün traktörmetresinde motor devri 1970 devir/dakika ya getirilir. Traktör kuyruk mili bu esnada 540 devir/dakika yapmaktadır.

Resim 49 : Kullanılacak vites kademesinin bulunması

*        Daha önce bulunan 10 km/saatlik ilerleme hızını traktör kuyruk mili 540 devir/dakikada (motor 1970 devir/dakikada) dönerken traktörün kaçıncı vites kademesinde yapabileceği; ya traktörmetreden ya da bu örnekte olduğu gibi traktörmetre üzerinde okunamıyorsa aşağıda açıklanan hesaplama yöntemiyle bulunur.

*        Bulduğunuz vites kademesinde çalışmaya başlayın.

        Makine içine bir miktar gübre konularak kontrol edilir. Fazla atılmış ise gidiş hızı artırılır veya sürgü kapatılır, az atılmış ise hız azaltılır veya sürgü açılır.

Katlama Payı

        *Gübre fırlatma uzaklığı

        * Disklerin devir sayısına

        * Kanatçıkların konumuna

        * Disklerin yerden yüksekliğine

        * Disklerin meyiline

        * Gübrenin çeşidine

        * Tarla yüzeyine

        * Rüzgar olup-olmamasına

göre değişmektedir.

        Ayrıca gübre fırlatırken alete yakın olan kısımlara çok, uzak olan kısımlara az gübre fırlatılır. Halbuki istenilen husus, fırlatma uzaklığı içinde her yere eşit miktarda gübre fırlatılmasıdır. İşte bunu sağlamak için katlama denilen işlem yapılır. Katlama gidişte atılan gübrenin uç kısımlarına, dönüşte biraz, uç kısımlarına tekrar gübre düşecek şekilde yakından gelmekle sağlanmaktadır?

                            

Resim 50 : Katlama

Gübreleme esnasında arkayı kontrol ederek atılan gübre miktarında azalma olup-olmadığı kontrol edilmelidir. Azalma varsa anlamı, depo içindeki gübrenin sıkışma, topaklaşma ve benzeri sebeplerden akışını azalttığı veya kaybettiğidir. Bunu engellemek için depo içindeki gübre karıştırılmalı ve karıştırıcının görevini yerine getirmesine yardımcı olunmalıdır.

Resim 51 : Gübrelemede rüzgar siperliği kullanımı

        Eğimli arazide çalışma ve yan rüzgarlar dağılım düzgünlüğünü bozar. Rüzgarlı havalarda branda bezinden veya naylondan bir rüzgar siperi kullanılabilirse de bununla makinenin iş genişliği        3-5 m’ye düşer.

        Kullanma ve Bakım

        Kullanma:

*        Asılı tiplerde özellikle santrifüj dağıtıcılarda çalışma sırasında yükseklik değiştirilmemeli, traktörün ön seçme kolu pozisyon kontrolde olmalıdır.

*        Engebeli yerlerde fazla hızlı çalışılmamalıdır.

*        Katlamalar iyi yapılmalı, gerekirse işaret kullanılmalıdır.

*        Ayar düzenleri sık sık kontrol edilmelidir.

*        Santrifüj dağıtıcılarla rüzgarlı havalarda perde yoksa çalışılmamalıdır.

        Bakım:

*        Toz insanlar için olduğu kadar traktör ve makine içinde zararlıdır. Çalışmadan sonra traktör ve makine iyice temizlenmelidir.

*        Aşınmış ve kırılmış parçalar değiştirilmelidir.

*        Parlak olan yerlere koruyucu yağ sürülmeli ve yağlanmalıdır.

*        Santrifüjlü gübre atma makinesinde dişli kutusu yağı kontrol edilip gerekirse SAE 90 numaralı yağdan katılmalıdır.

*        Mafsalların temizliğine ve yağlanmasına dikkat edilmelidir.

Emniyet Kuralları

*        Bazı gübre çeşitleri insan sağlığı için zararlıdır. Bunun için koruyucu maske takılması ve rüzgar yönüne dikkat edilmelidir.

*        Kullanma kitabı çok dikkatlice okunmalı verilen bilgilere harfiyen uyulmalıdır.

*        Kuyruk mili ve zincirler muhafazasız çalıştırılmamalıdır.

*        Arıza veya herhangi bir sebeple durmada kuyruk mili derhal durdurulmalıdır.

*        Destek tekeri ile ön aksa inen yük sınırlandırılmalıdır.

İyi Bir Mineral Gübre Dağıtıcıda Aranacak Özellikler

*        Bütün gübre çeşitlerini (Toz, Kristal, Granül) dağıtabilmeli,

*        Gübrenin özelliğine göre hassas olmalı,

*        Üst kısmında bir tel ızgara bulunmalı (topaklanmış gübreler böylece ufalanır),

*        Mafsallı şaftı emniyet kavramalı veya kesme pimli olmalı,

*        Gübre dozu ayar skalası makinenin üzerine yapıştırılmış veya perçinlenmiş olmalı,

*        Gübre sandığında, gübre köprü yapmamalı, bir karıştırıcısı olmalı,

*        Rüzgara karşı da gübre dağıtabilecek durumda olmalı,

*        Tarlanın düz ve engebeli oluşu dağıtmasına etki etmemeli,

*        Gübre dozu ayarı basit ve emniyetli olmalı,

*        Küçük miktardan (50 Kg/ha) büyük miktarlara kadar (1200 Kg/ha) gübreyi toprak şartları ve arazi türüne (iniş, bayır, donmuş toprak) bağlı kalmaksızın dağıtabilmeli,

*        Bütün iş genişliği boyunca eşit gübre dağıtabilmeli,

*        Deposu yeteri derecede büyük olmalı ve çok kısa zamanda doldurulabilmeli,

*        Gübrenin yıpratıcı etkisine karşı sağlam olmalı,

*        Temizlenmesi kolay olmalıdır.