Sanayi Bitkileri

Yİ BİTKİLERİ

Sanayi, ham maddelerin atölye ve fabrikalarda işlenerek kullanıma ve tüketime hazır hale getirilmesi işlemleridir. Sanayi için gerekli olan ham maddelerin büyük kısmı, topraktan ekme, dikme ve çıkarma yoluyla elde edilen maddelerdir. Yani bunlar tarım ürünleri ve madenlerdir. Aslına bakılırsa sanayi için ham madde olmayan toprak ürünü yoktur.

Mesela “tahıllar” başlığı altında incelenen buğdayı, bisküvi ve makarna gibi besin sanayisinde önemli yeri olan ürünlerin ham maddesidir.

Pamuk: Eskiçağdan beri Anadolu’da tarımı yapılmaktadır. Pamuk bitkisinin meyvesine “koza” denir. Kozanın dışında lifler vardır. Bu lifler fabrika ve atölyelerde ince iplik halinde daha sonra da kumaş haline getirilir. Kozanın çekirdeği, margarin ve sıvı yağın ham maddelerindendir. Pamuk bu yönüyle dokuma ve besin sanayisinde önemlidir. Ekimi, izlemesi, hasadı, pazarlaması pek çok insana iş sağlar ve ülkemizin başta gelen ihraç maddesi olması yönüyle önemlidir.

Sıcak iklimi yerlerde alüvyal topraklarda yetişir. Yetişme döneminde bol su, olgunlaşma döneminde sıcaklık ve kuraklık ister. Akdeniz ve Ege bölgelerinde, Güney Marmara bölümünde ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, Elazığ ve Iğdır ovalarında tarımı yapılır. Türkiye pamuk üretiminde Ege Bölgesi ilk, Akdeniz Bölgesi ikinci sırayı alır. Akdeniz’de en çok Çukurova ve Amik ovasında yapılır. Ege ve Akdeniz’deki üretim Türkiye üretiminin %80-85’ini oluşturur, en çok pamuk üretilen il, Adana’dır.

Pamuğun ticari değerinin yüksek olması, dokuma sanayinin gelişmesi, tekstil ihracatının artması, uzun ve beyaz lifli pamuk tohumlarının ekilmeye başlanması, sulama imkanlarının artması, pamuğa zarar veren canlılarla mücadelenin olumlu sonuçlar vermesi, devletçe desteklenen kooperatiflerin kurulması, ülkemizde pamuk üretimini artırmıştır.

Tütün: Ülkemizde 17. yüzyıldan beri tarımı yapılır, sigara ve puro gibi insan sağlığıma zararlı olan ve alışkanlık yapan dumanlı içeceklerin ham maddesidir. Ayrıca pipo ve nargile gibi aletlerle de tüketilir. Bir kısmı kimya sanayinde kullanılır.

Yetişme döneminde bol su, olgunlaşma döneminde yüksek sıcaklık ister. Ekimi devlet kontrolündedir. Ege, Karadeniz ve Marmara bölgesi başlıca ekim alanlarıdır. Ege bölümünde kaliteli tütünler yetiştirilir. Türkiye tütün üretiminin yarısını oluşturur. Ege tütünleri yurt dışında “şark tipi kaliteli Türk tütünleri” olarak bilinir. Ege’de ekim alanları, çöküntü ovalarındadır. Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes, Büyük Menderes ovaları. Karadeniz Ülke üretiminin yaklaşık %20-25’ini sağlar, Bafra ovası, Kelkit oluğu önemli ekim alanıdır. Merzifon, Taşova ve Niksar ovalarında da ekili Güney Marmara bölümünde yoğundur. Balıkesir, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ, Kırklareli. Doğu Anadolu’da; Malatya, Bitlis, Muş, Güneydoğu Anadolu’da Adıyaman, Siirt, Diyarbakır.

Tütün üretimi gittikçe artmıştır. Tütün ihracatında dünyanın sayılı ülkeleri arasındadır.

Şeker Pancarı: Tarımına Cumhuriyetle başlanmıştır. Suyundan şeker elde edilir, posasından küspe elde edilip yem olarak kullanılır. Ilıman iklim bitkisidir, çok su ister, yağış alan ve şişebilen yerlerde yetiştirilir. Doğu Karadeniz ile Kuzeydoğu Anadolu dışında her yerde ekimi yapılabilir. 1926’da ilk şeker pancarı fabrikası Uşak ve Alpullu kurulmuştur.

Ülkemizde şeker pancarı ve şeker üretimi hızlı bir artış olmuştur. GAP’ın tamamlanmasıyla daha da artacaktır. Şeker üretimi ülke ihtiyacından fazladır ülkemizde şeker fabrikası sayısı 34’ü bulmuştur.

Çay: Tarımına Cumhuriyet’le başlanmıştır. Üretim hızla artmış ve ülkemiz dünyada beşinci sıraya yerleşmiştir. Yaklaşık 1-1,5 m boyunda çok yıllık bir bitkidir ve yaprakları için yetiştirilir. Yaprakları yıl boyu yeşildir. Tepe tomurcukları ile birinci ve ikinci yaprakları toplanıp fabrikada işlenir. Kuru çay halinde tüketime sunulur. İçerisinde %4-5 oranında kafein denen keyif verici ve uyarıcı madde bulunur.

Asit karakterli toprakları sever, fazla yağış ister, soğuktan hoşlanmaz. Doğu Karadeniz kıyıları alçak kısımlarında (500-600 m lere kadar) yetişir. Ülkemizde Rize’nin çap üretimindeki payı, %60’tır. 1995’e kadar tamamı Rize’deydi. Trabzon, Giresun, Ordu’da da yetiştirilir.